Nowotwory dziecięce głęboko wpływają na emocjonalny i fizyczny dobrostan pacjentów, a także ich opiekunów. Choroby nowotworowe dotykają niemal 400 000 dzieci i młodzieży na całym świecie i są główną przyczyną śmierci w tej grupie wiekowej. W Polsce diagnozowanych jest około 1 200 nowotworów wieku dziecięcego, a w Stanach Zjednoczonych około 15 780 dzieci (1 na 285 zachoruje na nowotwór). Pomimo postępów w onkologii, które przyczyniły się do znacznego zwiększenia wskaźnika przeżycia dla wielu nowotworów dziecięcych, terapia onkologiczna wciąż powoduje uporczywe wyzwania psychospołeczne (takie jak lęk, depresja, trudności interpersonalne) oraz obciążenia fizyczne (w tym zmęczenie, zaburzenia snu i ból). Dlatego wytyczne kliniczne zalecają, aby kompleksowe plany opieki wspierającej pediatrycznych pacjentów onkologicznych obejmowały działania terapeutyczne mające na celu zarządzanie objawami związanymi z chorobą nowotworową, a także skutkami ubocznymi leczenia onkologicznego oraz zapewnienie niezbędnego wsparcia psychospołecznego.
Terapia Tańcem i Ruchem (z ang. Dance/Movement Therapy [DMT]) zdefiniowana przez Amerykańskie Stowarzyszenie Terapii Tańcem i Ruchem jako „psychoterapeutyczne wykorzystanie ruchu w celu promowania emocjonalnej, społecznej, poznawczej i fizycznej integracji jednostki”, DMT jest terapią, która wykorzystuje elementy tańca i ruchu wraz z innymi działaniami skoncentrowanymi na ciele, w tym wyobraźnią kierowaną, uważnością, świadomością oddechu i zabawą terapeutyczną, aby wspierać wyrażanie siebie, promować dobrostan, zmniejszać negatywny wpływ tak objawów, jak i ubocznych skutków leczenia chorób nowotworowych. Sesje DMT, prowadzone w bezpiecznym środowisku terapeutycznym, zachęcają pacjentów do wyrażania emocji i uczuć trudnych do opisania słowami, pomagają rozwijać umiejętności radzenia sobie z trudną sytuacją, poprawiają komunikację i wzmacniają relacje między dzieckiem a opiekunem. DMT promuje również świadomość ciała, samoocenę i socjalizację. Pomimo że DMT jest stosowana w onkologii pediatrycznej od 2003 roku (w USA), niewiele wiadomo na temat jej wykorzystania, realizacji i oddziaływania.
Aby wypełnić tę istotną lukę w wiedzy, naukowcy z Memorial Sloan-Kettering Cancer Center w Nowym Jorku, multidyscyplinarnym centrum doskonałości w leczeniu onkologicznym, przeanalizowali dane z kartotek medycznych 100 losowo wybranych pacjentów pediatrycznych, którzy uczestniczyli w 1160 sesjach DMT w latach 2011-2021, aby zidentyfikować powody ich skierowania na DMT, charakterystykę wizyt DMT, kluczowe techniki i procesy DMT, oraz ocenę skuteczności DMT z punktu widzenia terapeuty.
W badaniu, opublikowanym w Current Oncology, większość pacjentów stanowiły dziewczynki (63%), osoby białe (64%) oraz niebędące pochodzenia latynoskiego ani hiszpańskiego (83%), ze średnim wiekiem 8,24 (±6,26) lat. Sesje DMT były oferowane wśród wszystkich grup wiekowych. Najczęstsze typy nowotworów w grupie badawczej to neuroblastoma (45%), mięsak (16%), białaczka (13%) i chłoniak (11%). Stres psychologiczny (w tym lęk, stres i depresja) i ból były dwoma głównymi powodami skierowania na usługi DMT, niezależnie od miejsca i typu hospitalizacji (93,3% pacjenci hospitalizowani w porównaniu do 52,9% pacjentów ambulatoryjnych) czy rodzaju wizyty (72,5% nowe wizyty w porównaniu do 78,4% wizyt kontrolnych). Inne powody skierowania na DMT to wsparcie psychologiczne lub rozwojowe, opieka paliatywna lub chroniczne/przewlekłe zmęczenie. Typowa sesja trwała 15-25 minut, a pacjenci często otrzymywali usługę kontrolną. Po rozpoczęciu korzystania z DMT pacjenci często otrzymywali dalszą usługę (nowe wizyty = 8,8% vs wizyty kontrolne = 91,2%).
Analiza danych pokazała, że DMT skutecznie redukuje psychologiczne cierpienie u dzieci, poprawiając radzenie sobie z pobytem w szpitalu (58%) i zwiększając samoregulację (21%). Dodatkowo, zauważono pozytywne wyniki w zakresie poprawy zarządzania bólem (27%) oraz zwiększenia aktywności fizycznej (13,2%). Warto zauważyć, że podczas sesji DMT, opiekunowie pacjentów (często rodzice) byli obecni w 43,7% wizyt, a 5,5% wizyt było poświęconych tylko im, co prowadziło do zmniejszenia obciążenia opiekunów (16%) oraz poprawy relacji rodzic-dziecko (0,9%).
Jakościowa analiza notatek klinicznych z wizyt DMT ujawniła cztery główne procesy oddziaływania DMT: (1) Wyrażanie siebie i nadawanie znaczenia, (2) Emocjonalna samoregulacja (np. identyfikacja uczuć, przetwarzanie i weryfikacja, twórcze wyrażanie); (3) Ucieleśnione strategie radzenia sobie (np. relaksacja, działania redukujące lęk, odwracanie uwagi); oraz (4) Socjalizacja i interakcja opiekun-dziecko.
Pomimo kilku ograniczeń (tj. (1) badanie retrospektywne, które ograniczało możliwość zbadania dodatkowych czynników związanych z wykorzystaniem DMT, (2) badanie przeprowadzone w jednym ośrodku akademickim, co może wpływać na ogólność wyników, (3) w badaniu pacjenci skierowani specyficznie na DMT, co może wprowadzać uprzedzenia klinicystów, czy (4) ocena skuteczności DMT były zgłaszane przez terapeutów, a nie pacjentów, badanie jest pierwszą i największą eksploracją zastosowania i oddziaływania DMT wśród pediatrycznych pacjentów onkologicznych. Wyniki sugerują, że DMT może być interwencją terapeutyczną wspierającą pacjentów pediatrycznych w trakcie leczenia onkologicznego, w szczególności w zakresie zarządzania stresem psychologicznym i poprawy zarządzania bólem. Przedstawione wyniki dostarczają również wglądu w praktykę, zastosowanie oraz rolę DMT w tej grupie pacjentów, co może kierować rozwojem metody i przyszłymi badaniami. Potrzebne są dalsze badania w celu dogłębnego zrozumienia wpływu, jak i mechanizmów terapeutycznych DMT, by doprowadzić do integracji DMT ze standardową opieką nad onkologicznymi pacjentami pediatrycznymi.
Autorka:
Karolina Bryl, PhD, R-DMT/DMP, CMA, RSMT/E
Sloan Kettering Institute for Cancer Research – Integrative Medicine Service
brylk@mskcc.org